تصحیح و تعلیق خلوت راز وحید قزوینی

چکیده: عمادالدوله میرزا محمد طاهر قزوینی متخلص به «وحید» از خاندانی اصالتاً قزوینی است. محمدطاهر، شاعر، تاریخ نگار، وزیر و منشی دربار صفویان، در اواخر قرن یازدهم و اوایل قرن دوازدهم زیسته است. وحید در خدمت چهار شاه صفوی، شاه صفی، شاه عباس دوم، شاه سلیمان و شاه سلطان حسین روزگار گذراند. وی منشی دربار شاه صفی بود. در زمان شاه عباس، وقایع نگاری دربار را بر عهده داشت و کتاب تاریخی «عباس نامه» را در این سال ها نگاشت. دوره طلایی زندگی اش نیز در زمان شاه سلیمان بود که به عنوان وزیر اعظم او برگزیده شد. با سر کار آمدن شاه سلطان حسین، پس از چندی از کار دیوانی کناره گرفت و سال های پایانی زندگی خود را در خلوت و انزوا گذراند. وحید از شاعران سبک هندی و دوستان نزدیک صائب است. وی در عمر یک صد سال? خویش اشعار فراوانی در قالب های مختلف سرود. مثنوی «خلوت راز» یکی از آثار قابل توجه وحید است که ما آن را برای تصحیح و بررسی برگزیدیم. بررسی این مثنوی نشان می دهد که وحید شاعری تواناست و به ویژه از قدرت تخیّل بالایی برخوردار است و همین زمینه شده تا شعر او سرشار از انواع صور خیال و مضمون سازی های بکر و بدیع باشد. او بر زبان نیز تسلط قابل توجهی دارد و پی آمد آن ترکیب سازی های بسیار و برجسته در شعر اوست، او مانند دیگر شاعران سبک هندی به واژگان و مضامین عامیانه نیز توجه بسیار داشته است و بسی از واژگان و باورها و آداب و رسوم عامیانه را در شعر او می توان دید. با آموزه های عرفانی نیز سر و کار داشته و همین، مثنوی او را رنگی از عرفان و اخلاق نیز بخشیده است. این پژوهش در سه فصل تنظیم شده است: فصل نخست زندگی نام? شاعر و سبک شعری وی (در سه سطح زبانی، ادبی و فکری) و معرفی نسخه های استفاده شده را شامل می شود. فصل دوم به تصحیح متن اختصاص داده شده است. فصل سوم تعلیقات و فرهنگ واژگان این اثر را در خود گنجانده است. در پایان نیز فهرست ها را آورده ایم.